Anadolu'da Baş Bağlama
Ekber Yeşilyurt
Ümraniye Belediyesi Kültür Yayınları: 10
Selçuk Yayıncılık - 1. Baskı, 2007
Ciltli, Kuşe Kağıda Lüks Baskı, (21×29 cm)
108 Sayfa
Tanıtım Bülteninden:
Anadolu’da her yörenin farklı bir baş bağlama şekli olduğu gibi, baş bağlamaların da ayrı bir dili vardır. Bağlanan başlara takılan takılar ise yine farklı mesajlar taşır. Kaynanası ile arasının açık olduğunu ifade etmek isteyen gelin, başındaki örtüye kaynanadili çiçeğinden bir motif işlerken, âşık bir genç kız sümbül çiçeği ile anlatır sevdasını.
Baş bağlamak Anadolu’nun oldukça önemli bir geleneği. Türkülere, uzun havalara, ağıtlara, masallara, hikayelere konu olan “baş bağlamak”, Anadolu’da folklorik bir unsur aynı zamanda.
“Böyle bağlar
Yar başını böyle bağlar
Kuş uçmaz kervan geçmez
Yıkılsın böyle bağlar…”
diye hoyrat okuyan âşıklar, yarin başını bağlamasını manisine uyak yapmış ve yarin başından yola çıkarak sitemini dile getirmiştir. Evlilik âdetlerimizin temelinde olan “Bu kızın başını bağlayalım artık!” veya “Çocukların başını bağlayalım!” şeklindeki sembol cümlelerle geleneklerimize girmiştir baş bağlamak. Doğu ve Güneydoğu gençlerinin hep şikayet ettikleri o ünlü “başlık parası” bile bu baş bağlamak geleneği ile ilgilidir.
Anadolu kadını asırlardır bağlıyor başını. Neneler ayrı, analar ayrı, bacılar ayrı bağlıyor başlarını. Gelinler ayrı, kızlar ayrı, çocuklar ayrı bağlıyor Anadolu’muzda. Askerin başı bile bambaşka bağlanır, yavuklusu teskeresini beklesin diye. Bağlanan her başın apayrı bir anlamı ve dili vardır. Bağlanan başa takılan takıların ise bambaşka manaları… Neredeyse insanların kimliklerine ve sosyal konumlarına bile yansır “bağlanan başlar”.
Halkbilimci ve ressam olarak bilinen Ekber Yeşilyurt, Anadolu’da kadın baş bağlamaları üzerine yoğunlaşmış bir isim. Yıllardır; araştırmaları ve bu araştırmalarla şekillenen resimleri ile “kadınımızın başını bağlayan” Ekber Hoca, çizgileri ile adeta bir nağmeler armonisi meydana getirir ve bize seslenir: “Başına döndüğüm kurban olduğum; göster cemalini görmeye geldim…”
Geleneklerimizin yaşaması ve bugünkü kuşaklara aktarılmasında önemli vazifeler üstlenmiş emekçilerden olan Ekber Yeşilyurt’un otantik ve belgesel nitelik taşıyan resimlerinde Anadolu’muzun gizemli kültürünü yaşatıp tarihe anlamlı bir kayıt olarak düşmektedir.